BRCA en mutaties

Mutaties zijn foutjes of afwijkingen in het DNA. Veranderingen in de genen van het DNA kunnen ervoor zorgen dat een cel niet goed meer functioneert. Een BRCA mutatie is een verandering of foutje in het BRCA gen. Dit gen is ontdekt in onderzoek naar borstkanker. BRCA staat voor BReast CAncer. Lees hier meer over DNA, mutaties en de verschillen tussen erfelijke en spontane mutaties.

In dit plaatje wordt DNA weergegeven. Het DNA is opgebouwd uit verschillende bouwstenen. Deze bouwstenen paren zich en vormen zeer lange, dubbele ketens. DNA is opgeslagen in alle cellen van ons lichaam.

DNA en genen

DNA bevat alle informatie over je lichamelijke eigenschappen. Het bepaalt hoe lichaamscellen zich ontwikkelen, groeien en overleven. Ook is in het DNA vastgelegd hoe je eruitziet, zoals welke kleur haar en ogen je bijvoorbeeld hebt. Deze informatie in het DNA is opgeslagen in genen. Genen bevatten informatie voor het maken van eiwitten. Cellen hebben eiwitten nodig om goed te kunnen functioneren. Sommige eiwitten vertellen het lichaam bijvoorbeeld hoe schade aan cellen gerepareerd kan worden.

DNA schade

Soms raakt DNA beschadigd. Dit kan gebeuren door bijvoorbeeld veroudering, UV-straling, roken of bepaalde voedingspatronen. De beschadiging van een gen wordt ook wel een schrijffout of een mutatie genoemd. Door zo’n beschadiging van een gen kan een cel soms niet meer de eiwitten aanmaken die nodig zijn om goed te functioneren. Dit is op zich niet erg; dagelijks treden er miljoenen beschadigingen in het DNA op. Gelukkig heeft het lichaam hiervoor een actief mechanisme ontwikkeld dat het DNA repareert. De zogenaamde DNA reparatiegenen spelen hierin een grote rol. De eiwitten uit de informatie in deze genen kunnen DNA-schade repareren. Als dit niet lukt, zorgen zij ervoor dat een cel met teveel schade dood gaat. De meest bekende DNA-reparatiegenen zijn het Breast Cancer 1 (BRCA1) en Breast Cancer 2 (BRCA2) gen.

BRCA mutaties

Er kunnen ook mutaties optreden in de DNA reparatiegenen. Bijvoorbeeld in de BRCA1 en BRCA2 genen. Als dit gebeurt, wordt schade aan het DNA niet goed meer gerepareerd. Hierdoor kunnen cellen niet goed meer functioneren. Dit kan leiden tot de ontwikkeling van bepaalde soorten kanker. BRCA1 of BRCA2 mutaties zijn vaak erfelijk, maar ze kunnen ook spontaan ontstaan. Mutaties in de BRCA1 of BRCA2 genen zorgen voor een verhoogd risico op bijvoorbeeld borst-, prostaat- en eierstokkanker^1-4  (zie BRCA en risico’s).

Erfelijke BRCA mutaties

Een erfelijke mutatie kan door een vader of moeder worden doorgegeven aan hun kind. Kinderen met een mutatie kunnen het ook weer doorgeven aan hun kinderen. Elk kind van een vader of moeder met een BRCA mutatie, heeft 50% kans om deze te erven. Als een erfelijke mutatie wordt doorgegeven aan het nageslacht, komt de mutatie voor in alle cellen van het lichaam (voor meer informatie zie risico’s voor mutatiedragers).

Erfelijke BRCA mutaties kunnen in elke populatie voorkomen, ongeacht etnische achtergrond of cultuur. Er zijn populaties bekend waarin een BRCA mutaties vaker voorkomen dan in andere. Bijvoorbeeld bij mensen met Ashkenazi Joodse voorouders, waar circa 1 op de 40 een BRCA1 of BRCA2 mutatie heeft. Wereldwijd komt een erfelijke BRCA mutatie voor bij 1 op de 500 mensen⁵.

Spontane BRCA mutaties

Niet alle BRCA mutaties zijn erfelijk. Er kunnen ook spontaan mutaties in het DNA optreden, door bijvoorbeeld DNA schade. Deze spontane mutaties worden somatische mutaties genoemd. Een spontane mutatie kan optreden in alle lichaamscellen, behalve in een eicel of zaadcel. Spontane mutaties kunnen niet overgedragen worden van ouder op kind, ze zijn dus niet erfelijk.

Cellen met een BRCA mutatie, een erfelijke of een spontane, kunnen uitgroeien tot kankercellen.

Mutaties veroorzaken kanker

Kanker wordt veroorzaakt door mutaties. Geschat wordt dat erfelijke mutaties een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van ongeveer 10% van alle gevallen van kanker. De overige 90% wordt dus veroorzaakt door mutaties die spontaan in de loop van het leven ontstaan. Dit percentage verschilt per type kanker en per type mutatie. Zo heeft een kwart van de vrouwen met eierstokkanker bijvoorbeeld een BRCA mutatie. In ongeveer de helft van de gevallen is dat een erfelijke mutatie.^2-4

Referenties

Referenties waarnaar wordt verwezen vindt u op de pagina referenties.